Rynek w Piotrkowie Trybunalskim

Piotrków Trybunalski - Rynek ( autor: Zorro2212 - CCA 3.0 )

 We wczesnym średniowieczu region piotrkowski należał do prowincji łęczyckiej Polski rządzonej przez Piastów. W ok. 1264 r. weszła w skład odrębnego księstwa. Powstanie miasta i jego rozwój związane były z położeniem geograficznym i korzystnym układem dróg łączących prowincje Polski w czasach piastowskich. Piotrków, początkowo jako gród targowy i miejsce trybunałów książęcych (w XIII i XV w.), stał się ośrodkiem administracyjnym (od 1418 r. stolica powiatu), a w późniejszych wiekach także ważnym ośrodkiem politycznym w Polsce. Pierwsza wzmianka o Piotrkowie znajduje się w dokumencie wydanym w 1217 r. przez polskiego monarchę Leszka I Białego, gdzie znajduje się wzmianka o trybunale książęcym odbywającym się "w Petrecoue". Średniowieczny Piotrków był miejscem handlowym na szlakach handlowych z Pomorza na Ruś i Węgry, a później z Mazowsza na Śląsk.

W XIII wieku, oprócz trybunałów, polscy książęta prowincjonalni uczynili Piotrków siedzibą niektórych zjazdów rycerstwa sieradzkiego, które według źródeł historycznych odbyły się w 1233, w 1241 i w 1291 roku. Być może właśnie podczas sejmiku w 1291 roku książę sieradzki Władysław I Łokietek nadał Piotrkowowi prawa miejskie, gdyż w dokumentach z początku XIV wieku wspomina o "civitate nostra Petricouiensi".

Pierwszy akt lokacyjny i pozostałe dokumenty spłonęły w wielkim pożarze, który zniszczył miasto około 1400 roku. Przywileje i prawa zostały ponownie nadane przez króla Władysława II Jagiełłę w 1404 roku. Mury miejskie powstały za czasów Kazimierza Wielkiego, a po wielkim pożarze zostały odbudowane na początku XV wieku. Za czasów Kazimierza Wielkiego do miasta przybyło wielu wypędzonych ze Świętego Cesarstwa Rzymskiego Żydów niemieckich, którzy stali się jedną z największych osad żydowskich w królestwie.

W latach 1354-1567 w mieście odbywały się sejmiki generalne rycerstwa polskiego oraz walne lub elekcyjne zjazdy sejmowe (podczas tych ostatnich wybierano tu królów polskich z dynastii Jagiellonów). W Piotrkowie dwaj wielcy mistrzowie krzyżaccy przysięgali wierność królowi polskiemu Kazimierzowi IV Jagiellończykowi w latach 1469 i 1470. To właśnie w Piotrkowie sejm otrzymał ostateczną strukturę z podziałem na izbę wyższą i niższą w 1493 roku. Król Jan I Albert wydał 26 maja 1493 roku "przywilej piotrkowski", który rozszerzał przywileje szlachty kosztem mieszczaństwa i chłopstwa.

Piotrków wszedł w skład Rzeczypospolitej Obojga Narodów w 1569 roku. Po przeniesieniu siedziby parlamentu do Warszawy, miasto stało się siedzibą najwyższego sądu w Polsce, Trybunału Koronnego, w którym w latach 1578-1793 odbywały się procesy; najwyższy sąd litewski miał miejsce w Grodnie. W 1578 r. wypędzono z Piotrkowa ludność żydowską, która powróciła tu dopiero sto lat później. W 1684 r. miasto stało się stacją pocztową. Około 1705 r. w okolice miasta przybyli niemieccy osadnicy (często Szwabowie), którzy założyli wsie; w dużej mierze zachowali oni swoje zwyczaje i język do 1945 r.

O ile w XVI wieku znaczenie Piotrkowa w życiu politycznym kraju przyczyniło się do jego rozwoju, o tyle w XVII i XVIII wieku miasto podupadło z powodu pożarów, epidemii, wojen ze Szwecją, a wreszcie rozbiorów. W XVIII wieku przez miasto przebiegał jeden z dwóch głównych szlaków łączących Warszawę z Dreznem, którym często podróżowali królowie Polski August II Mocny i August III.

Pierwszy oficjalny spis ważnych budowli w Polsce, A General View of the Nature of Ancient Monuments in the Kingdom of Poland, prowadzony przez Kazimierza Stronczyńskiego w latach 1844-55, opisuje Wielką Synagogę piotrkowską jako jeden z godnych uwagi architektonicznie obiektów Polski.

W 1793 roku Królestwo Pruskie zaanektowało miasto w II rozbiorze Polski i administrowało nim jako częścią prowincji Prusy Południowe. Podczas wojen napoleońskich Piotrków znalazł się w Księstwie Warszawskim (1807-15) i był siedzibą powiatu w departamencie kaliskim. Po klęsce Napoleona w 1815 r. Piotrków znalazł się w granicach Kongresówki, marionetkowego państwa Imperium Rosyjskiego.

Gdy w 1846 r. wybudowano kolej warszawsko-wiedeńską, nastąpił niewielki wzrost rozwoju gospodarczego i przemysłowego Piotrkowa. W styczniu 1863 r. wybuchło polskie powstanie styczniowe. Wśród miejscowych polskich powstańców było wielu młodych ludzi oraz Polaków wcielonych do stacjonującej w mieście armii rosyjskiej. Rosjanie utworzyli w Piotrkowie więzienie dla schwytanych powstańców. Przez więzienie przewinęło się tysiące Polaków, poddawanych biczowaniu i torturom, a następnie wywożonych do Cytadeli Warszawskiej lub na Syberię, albo rozstrzeliwanych w Piotrkowie.  Dwóch powstańców, chcąc uciec przed torturami, popełniło samobójstwo, skacząc z okien więzienia. Za karę za wspieranie powstania Rosjanie zamknęli w 1864 r. klasztor bernardynów, a ostatnich bernardynów wypędzili w 1867 r..

W 1867 roku władze rosyjskie utworzyły gubernię piotrkowską, która obejmowała Łódź, Częstochowę oraz zagłębia węglowe w Dąbrowie Górniczej i Sosnowcu. Według spisu rosyjskiego z 1897 r. na 30,8 tys. mieszkańców Żydzi stanowili 9,5 tys. (ok. 31 proc.) Do 1914 r. gubernia miała najlepiej rozwinięty przemysł z całej Kongresówki. Wielu Polaków demonstrowało i strajkowało podczas rewolucji rosyjskiej 1905. Podczas I wojny światowej Piotrków został zajęty przez Austro-Węgry. W latach 1915-16 był ośrodkiem polskiej działalności patriotycznej. Miasto było siedzibą Departamentu Wojskowego Komitetu Narodowego, a także siedzibą Legionów Polskich - ochotniczych oddziałów organizowanych przez Józefa Piłsudskiego, Władysława Sikorskiego i innych do walki z Rosją. Piotrków stał się częścią odrodzonej, niepodległej Polski w 1918 roku, po klęsce mocarstw centralnych w wojnie.

W okresie międzywojennym Piotrków był stolicą powiatu piotrkowskiego w województwie łódzkim i stracił swoje dotychczasowe znaczenie. W 1922 r. stary klasztor został przywrócony bernardynom. W 1938 r. miasto liczyło 51 tys. mieszkańców, w tym 25 tys. Żydów i 1,5 tys. Niemców. W mieście istniało duże osadnictwo żydowskie, a do czasu Holokaustu prężnie działał hebrajski przemysł drukarski i wydawniczy.

Podczas inwazji na Polskę na początku II wojny światowej, Piotrków był miejscem zaciętych walk pomiędzy polską 19 Dywizją Piechoty a 16 Korpusem Pancernym niemieckiego Wehrmachtu w dniu 5 września 1939 r. Następnie do miasta wkroczyła Einsatzgruppe II, która dokonała różnych zbrodni na ludności. Do miasta wkroczyła wówczas Einsatzgruppe II, która dokonała różnych zbrodni na ludności.Miasto było okupowane przez hitlerowskie Niemcy przez kolejne sześć lat.

Jesienią 1939 roku Niemcy przeprowadzili masowe aresztowania kilkudziesięciu Polaków, w tym nauczycieli, działaczy lokalnych, sędziów, parlamentarzystów, redaktorów i pracowników banków, jednak część z nich została później zwolniona. 47 Polaków aresztowanych w Tomaszowie Mazowieckim, w tym tomaszowski burmistrz, zostało również uwięzionych w Piotrkowie.  Kolejne masowe aresztowania setek Polaków przeprowadzono w styczniu, marcu, czerwcu i sierpniu 1940 r. Wśród Polaków aresztowanych w marcu było 12 nauczycieli i uczniów tajnych szkół polskich. 29 czerwca 1940 r. Niemcy dokonali masakry 42 Polaków z więzienia w Lesie Wolborskim w północnej części miasta. Wśród ofiar było 14 uczniów w wieku 17-18 lat, ośmiu oficerów rezerwy oraz osoby różnych zawodów, m.in. aptekarze, architekt, kolejarz, nauczyciel, rolnik i miejscowy sekretarz. 121 Polaków z miejscowego więzienia zostało wywiezionych do obozów koncentracyjnych Auschwitz, Gross-Rosen i Dachau w czerwcu 1940 r. Wielu Polaków, którzy urodzili się lub mieszkali w mieście, zostało zamordowanych przez Rosjan w wielkiej zbrodni katyńskiej w kwietniu-maju 1940 r.