Wieże Bismarcka w Polsce - Bismarcktürme in Polen.
Wieże Bismarcka w Polsce są niemieckimi zabytkami, które pozostały, po dawnym imperium Cesarstwa Niemieckiego, które w wyniku przegranej pierwszej wojny światowej i niekorzystnym dla Berlina wyniku traktatu wersalskiego, rozpadło się i efekcie tych działań, została powołana Republika Weimarska. W zasadzie była to pierwsza faza dziedziczenia obiektów, reprezentujących dawny, pruski styl w architekturze. Pierwszą spadkobierczynią Wież Bismarcka była II Rzeczpospolita Polska. Niestety z tego okresu nie przetrwała, do dziś, żadna wieża. Drugą spadkobierczynią Wież Bismarcka była III RP, nazywana ludową. Komunistyczne władze przejęły spore tereny od III Rzeszy, razem z Wieżami Bismarcka, które do 1945 roku otoczone były niemal czcią. Sporo tych wież przetrwało do dziś, większość jednak uległa dewastacji przez duch czasu lub czynnik ludzki. Te zabytki, które się zachowały, pragnę opisać w moim skromnym artykule.
W jakim celu stawiano Wieże Bismarcka w Niemczech ?
 |
| Wieża Bismarcka, rozpalony ogień w rocznicę urodzin kanclerza Otto von Bismarcka. |
Wieże Bismarcka budowano dla uczenia legendarnego kanclerza Otto von Bismarcka, urodzonego 1 kwietnia 1815 roku, w Schönhausen, Niemczech. A zmarłego, w Friedrichsruh 30 lipca 1898 roku. Wieże Bismarcka na swoim szczycie posiadały misę z cynku, to w nich podczas rocznicy urodzin kanclerza, rozpalano ogromny ogień. Chociaż termin rozpalania ognia nie był regułą, to we wszystkich Wieżach Bismarcka, ulokowanych na całym świecie, starano się aby płomień ozdobił niebo w tym dniu. Znicze z Wież Bismarcka płonęły również w pierwszy dzień astronomicznego lata, a więc w przesilenie letnie.
Była to praktyka zapoczątkowana kilkanaście lat później przez władze III Rzeszy. Zwyczaj ten miał w sobie coś z czasów przedchrześcijańskich, czczenie narodzin słońca poprzez rozpalanie ognia w czarach. Wieże Bismarcka nie tylko budowano na cześć kanclerza, który zjednoczył Niemcy, ale także na pamiątkę zjednoczenia Niemiec, pokonania Francji oraz utworzenia Cesarstwa Niemieckiego, potęgi, w której budowie miał udział Otto von Bismarck. Rozpalony ogień ze zniczy wzbudzał więź miedzy narodem niemiecki, a także pielęgnował pamięć niemieckich żołnierzy, którzy przelewali krew za Niemcy.
Pierwsza Wieża Bismarcka została wybudowana jeszcze za życia kanclerza, a ostatnia budowla została oddana do użytku w Polanowie ( niem. Pollnow ), mieście leżącym w Polsce, w województwie zachodniopomorskim. Im dłużej rozwijała się Republika Weimarska, to zaniechano budowy przyszłych pomników na cześć Otto von Bismarcka. Ogólnie, wybudowano 240 Wieże Bismarcka na całym świecie, tzn. tam gdzie mieszkała spore społeczeństwo niemieckie ( Francji, Czech, Polski, Rosji, Austrii, Kamerunu, Tanzanii i Chile ) i same Niemcy.
Wieże Bismarcka w Polsce
Wieża Bismarcka w Szczecinku
Szczecinek - miasto położone w województwie zachodnio - pomorskim ), w swoim dorobku architektonicznym, posiada zabytkową Wieżę Bismarcka, wybudowaną w okresie, kiedy Szczecinek nazywał się Neustettin. Wieża Bismarcka została wybudowana w roku 1910 i stoi do dziś na skraju Jeziora Trzesieckiego. Wieża Bismarcka została wybudowana z kamieni granitowych, na planie kwadratu. Obiekt składa się z masywnej podstawy, z wejściem do wnętrza wieży, wysokiego trzonu i głowicy. Całość konstrukcji wieńczy wielki, kamienny znicz.
Wieża Bismarcka w Srokowie
Srokowo - wieś położona w województwie warmińsko - mazurskim. 13 września 1902 roku, kiedy to Srokowo, nazywało się jeszcze Drengfurth, nastąpiło otwarcie Wieży Bismarck, budowli poświęconej dawnemu kanclerzowi Niemiec - Otto von Bismarckowi. Budowla została wzniesiona z granitowego kamienia, na planie koła, o wysokiej podstawie, masywnym trzonie i głowicy. Do wejścia wieży prowadzi kamienny portal, ozdobiony neogotycką wnęką. Całość wieży zwieńczona jest krenelażem.
Wieża Bismarcka w ŚwiebodzinieŚwiebodzin - ( dawniej Schwiebus ) - miasto leżące w województwie lubuskim, posiada Wieżę Bismarcka, wybudowaną w roku 1908. Obiekt stoi wzniesieniu, nazywanym Winną Górą. Inicjatorem budowy pomnika, poświęconemu kanclerzowi Otto von Bismarckowi był Związek Marchii Wschodniej z dr Woge na czele. W krótkim czasie powołano komitet budowy, którym zarządzał Albert Sckerl. Grund na budowę przyszłej wieży przekazały bezpłatnie władze miasta.
Prace budowlane, rozpoczęły się na terenie starych winiarni ( Weinberg ). Pieczę nad budową konstrukcji sprawował burmistrz Schermann, natomiast dozór nad budową wieży, powierzono mistrzowi budowlanemu Maksowi Fechner. Pieniądze na budowę Wieży Bismarcka pochodziły z datków i darowizn, pochodzących od mieszkańców Świebodzina. W rocznicę urodzin kanclerza Otto von Bismarcka - 1 kwietnia 1905 roku, położono uroczyście kamień węgielny pod plac budowy. Wieżę Bismarcka ukończono i uroczyście otwarto 20 września 1908 roku. Z tej okazji rozpalono znicz, znajdujący się na szczycie wieży.
Wieża Bismarcka kosztowała miasto 11 tyś marek. Obiekt posiada wysokość 22 metry. Wieża została wzniesiona na planie kwadratu i składa się z wysokiego cokołu, pokrytego kamieniem, ciosanym z granitu. W podstawie wieży znajdował się portal wejściowy, prowadzący do wnętrza wieży. Obiekt posiada masywny trzon i głowicę, wykonaną również z granitu. Całość wieńczy wieżyczka ze zniczem, który był rozpalany w rocznicę urodzin kanclerza i w pierwszy dzień astronomicznego lata. Wnętrze Wieży Bismarcka były wyłożone czerwoną cegła.
Wieża Bismarcka w Świdwinie Świdwin jest miastem leżący w województwie zachodniopomorskim. Dawna nazwa miasta brzmiała Schivelbein. W Świdwinie znajduje się Wieża Bismarcka, wybudowana w roku 1911. Obiekt został wzniesiony na wzgórzu Parku Miejskiego w Świdwinie. Wieżę zaprojektował mistrz murarski Franz Brewing. Prace budowlane ruszyły 1 kwietnia 1911, natomiast ukończenie wieży nastąpiło dnia 17 września 1911 roku.
Wieża Bismarcka wynosi 22 metry wysokości i składa się z wysokiego, kamiennego ( granit ) cokołu, wybudowanego na planie kwadratu. Trzon wieży posiada otwory okienne oraz balkony. Całość budynku wieńczy dach. Na szczycie znajduje się uchwyt, który dawniej podtrzymywał misę z płonącym ogniem.
Wieża Bismarcka w OstródzieW miejscowości Ostróda ( Osterode ), leżącym w województwie warmińsko - mazurskim, zachowała się do dnia dzisiejszego Wieża Bismarcka. Inicjatorem budowy obiektu był Zarząd Związku Poległych Bojowników (Kriegervereinsvorstand), który w roku 1899, wysunął wstępny projekt budowy Wieży Bismarcka.
Po zatwierdzeniu projektu przez władze miasta, zaczęto szykować teren pod budowę monumentu. Architektem, który podjął się prac był miejscowy inżynier budowlany Gruhl. Kamień węgielny podłożono pod plac budowy w rocznicę urodzin kanclerza - 1 kwietnia 1901 roku. Uroczyste otwarcie nastąpiło dokładnie rok później. W późniejszych latach na pamiątkę urodzin kanclerza oraz w dzień przesilenia letniego, rozpalano ogień w misy , znajdującej się na szczycie wieży.
Budowa wieży wyniosła 18.000 tyś marek. Wysokość obiektu wynosi 21 metry. Obiekt składa się z wysokiego cokołu, wykonanego z nieociosanych, granitowych kamieni. Smukłego trzonu z balkonem, zwieńczonego gzymsem z kamienia. Tarasem widokowym i wieżyczką z masztem.
Wieża Bismarcka w OkonkuW mieście leżącym w województwie wielkopolskim - Okonek ( niem. nazwa Ratzebuhr in Pommern ), stoi do dnia dzisiejszego Wieża Bismarcka, wzniesiona ku czci byłego kanclerza Niemiec - Otto von Bismarcka. Wieża została wzniesiona na wzgórzu nazywaną Tecławską Góra.
Wieża Bismarcka została wybudowana w roku 1908, z inicjatywy Zrzeszenia Użyteczności Publicznej w Okonku. Wysokość wieży wynosi 24 metry, koszt budowy wyniósł 12.000 tyś marek. Wieża Bismarcka została wybudowana na planie kwadratu z takich materiałów jak : czerwona cegła, beton, kamienie granitowe. Obiekt składa się z cokołu, wykonanego w technice tzw. muru cyklopowego. Masywnej podstawy, posiadające liczne zdobienia architektoniczne, trzonu i głowicy, zwieńczonej krenelażem. Na samym szczycie znajdowała się misa, do rozpalania ognia.
Na szczycie Góry Wilkanowskiej w Świdnicy ( niem. nazwa Schweidnitz ) znajduje się wieża widokowa, znana w dawnych czasach jako Wieża Bismarcka, do 1945 roku nazywana Bismarckturm. Wieża została wzniesiona na pamiątkę było kanclerza Niemiec - Otto von Bismarck.
Pracę nad budową Wieży Bismarcka w Świdnicy rozpoczęto 1 kwietnia 1902 roku. Data ta nie była przypadkowa, bowiem w tym dniu obchodzono rocznicę urodzin Otto von Bismarcka. Kamień węgielny pod budowę wieży położył Związek Rzemiosła i Ogrodnictwa w Świdnicy, który był głównym inicjatorem budowy obiektu. Wieżę Bismarcka zaprojektował architekt Albert Severin, wykonawcą mistrz murarski Carl Mühl. Wieża Bismarcka została wybudowana i otwarta 23 sierpnia 1903 roku.
Wieża Bismarcka została wybudowana na planie prostokąta. W całości jest wzniesiona z czerwonej cegły. do wnętrza wieży prowadzi portal wejściowy, z wmurowanym medalionem, przedstawiającym sylwetkę kanclerza. Całość wieńczy szczyt schodkowy. Wieża Bismarcka posiada smukły trzon oraz głowicę, zawieszoną na gzymsie w formie machikułu i zwieńczoną krenelażem.
Wieża Bismarcka w Wieżycy Wieżyca - wzniesienie leżące masywie Ślęży ( 415 m n.p.m., niem. Mittel-Berg ), w bliskim sąsiedztwie miejscowości Sobótki ( Zobten ). Na tym terenie została wybudowana z inicjatywy wrocławskich studentów Wieża Bismarcka w roku 1907. Wieża została wzniesiona wg konceptu Wilhelma Kreisa oraz była inspirowana projektem Zmierzch Bogów, wyżej wymienionego architekta.
wieża Bismarcka została wybudowana z kamienia i składa się z schodów, prowadzących do wnętrza konstrukcji. Wysokiego cokołu, na którym wznoszą się masywne kolumny. Portalu wejściowego oraz z głowicy, wybudowanej na planie kwadratu. Lico muru dzielą owalne gzymsy.
Wieża Gocławska w Szczecinie, dawniej Wieża Bismarcka została wybudowana na Zielonym Wzgórzu w Szczecinie ( dawniej Stettin ) i była najdroższą wieżą wybudowaną ku czci Otto von Bismarcka. Pierwsze koncepcje budowy wieży pojawiły się w roku 1899, problemy z miejscem budowy obiektu, opóźniły prace budowlane. W 1910 roku gubernator prowincji von Eisenhart, ogłosił konkurs na budowę wieży. Ostatecznie prace nad budową wieży ruszyły w roku 1914 - obiekt został wybudowany wg projektu architekta Wilhelma Kreisa i oddany do użytku 10 sierpnia 1921 roku.
Wieża Bismarcka była najdroższym tego typu projektem na świecie. Budowa pochłonęła 200 000 tyś marek. Wysokość wieży wynosi 25 metrów, natomiast do budowy wieży, użyto betonu i wapienia muszlowego.
Wieża Bismarcka w Szczecinie, wizualnie przypomina romańską rotundę. Obiekt został wybudowany na planie koła o średnicy podstawy 27 metrów. Do wnętrza wieży prowadzi neoklasycystyczny portal, składający się z dwóch kolumn, podtrzymujący tympanon. Masywna podstawa wieży, posiada liczne zdobienia w formie arkadowych fryzów. Głowica wieży wsparta jest na filarach, dzielących otwory okienne. Całość zwieńczona jest masywną kopułą.
W miejscowości Janówek ( OberJohnsdorf ), leżącej w województwie dolnośląskim, znajduje się najstarsza na świecie Wieża Bismarcka, wybudowana w roku 1869, ku czci byłego kanclerza Niemiec - Ottona von Bismarck, żyjącego w latach 1815 - 1898.
Wieża Bismarcka została wybudowana na szczycie Jańskiej Góry ( Johnsberg ), posiadającą wysokość 253 m. n. p. m. Wieża poświęcona Bismarckowi jest najstarszym tego typu zabytkiem na świecie. Wieże ufundował Friedrich Schröter - właściciel majątku w Sokolnikach. Uroczyste otwarcie obiektu nastąpiło 18 października 1869 roku. Koszt budowy wyniósł 18.000 tyś marek.
Wieża Bismarcka jest wysoka na 23 metry i została zbudowana z kamienia polnego. wieża posiada wysoki cokół, trzon z otworami okiennymi, gzyms w formie machikułu oraz głowicę zwieńczoną krenelażem. Na samym szczycie znajduje się neogotyckie okno. Wieża Bismarcka została wybudowana w stylu neogotyckim. A do jej wnętrza prowadzą kręte schody. W czasie II wojny światowej, wieża uległa częściowemu zniszczeniu. Władze powojenne nie zdecydowały się na odbudowę obiektu.
Architektura wież Bismarcka.
Wieże Bismarcka w większości przypadków były budowane z kamienia granitowego, nieociosanego. Taki materiał mógł zapewnić wieży większą żywotność i oprzeć się działaniom klimatu, pogody i upływu czasu. Wieże Bismarckowskie budowane były również z czerwonej cegły lub wnętrza wieży wykańczane były cegłą. Architektura Wież Bismarcka nawiązywała najczęściej do okresu średniowiecza. Budowano wieże w stylu neogotyckim, zachowując przy tym wierność detali i elementów architektonicznych takich jak - ceglane fryzy, machikuły krenelaż, ostrołukowe okna. Styl neorenesansowy, ten najbardziej niemiecki, występował sporadycznie w formie ozdobień gzymsów nad okiennych lub portali wejściowych, a te również były budowane w stylu neoklasycystycznym.
Kim w zasadzie był Otto von Bismarck ?
Otto, książę Bismarck, hrabia Bismarck-Schönhausen, książę Lauenburg (niem: Otto Fürst von Bismarck, Graf von Bismarck-Schönhausen, Herzog zu Lauenburg, 1 kwietnia 1815 - 30 lipca 1898), urodzony jako Otto Eduard Leopold von Bismarck, był konserwatywnym niemieckim mężem stanu i dyplomatą. Pochodzący z wyższej klasy właścicieli ziemskich Junkers Bismarck szybko awansował w pruskiej polityce, a w latach 1862-1890 był ministrem prezydentem i ministrem spraw zagranicznych Prus. Zanim doszedł do władzy, był ambasadorem Prus w Rosji i Francji oraz zasiadał w obu izbach pruskiego parlamentu.
W 1871 r. doprowadził do zjednoczenia Niemiec i do 1890 r. pełnił funkcję pierwszego kanclerza Cesarstwa Niemieckiego, w której to roli zdominował sprawy europejskie. W latach 1867-1871 był kanclerzem Konfederacji Północnoniemieckiej, a także pełnił obowiązki w Królestwie Pruskim. Współpracował z królem pruskim Wilhelmem I w celu zjednoczenia różnych państw niemieckich, co trwało do końca życia Wilhelma. Król nadał Bismarckowi tytuł hrabiego Bismarck-Schönhausen w 1865 roku i księcia Bismarck w 1871 roku. Bismarck wywołał trzy krótkie, decydujące wojny przeciwko Danii, Austrii i Francji. Po zwycięstwie nad Austrią zlikwidował ponadnarodową Konfederację Niemiecką i utworzył Konfederację Północnoniemiecką jako pierwsze niemieckie państwo narodowe, skupiając mniejsze państwa północnoniemieckie za Prusami i wykluczając Austrię. Otrzymując wsparcie niezależnych państw południowoniemieckich w pokonaniu Francji przez Konfederację, utworzył Cesarstwo Niemieckie, które również wykluczyło Austrię, i zjednoczył Niemcy.
