Łódź - wieża ciśnień
Historia łódzkich wodociągów i wież ciśnień.
Miasto Łódź, leżące w centralnej Polsce, w województwie łódzkim, jest jednym z największych ośrodków przemysłowych w kraju. Łódź posiada mnóstwo zabytków, oczywiście jednym z nich należy wymienić wieże ciśnień. Historia wodociągów w Łodzi sięga roku 1925 roku. okresu, kiedy miasto Łódź, należało już do niepodległej Polski. W tym okresie miasto było już bardzo nowoczesne, posiadało własną elektrownie, gazownie, a po łódzkich ulicach jeździły elektryczne tramwaje. Łódź posiadała swój węzeł kolejowy, z pięknymi dworcami kolejowymi i okazałymi budynkami z cegły.
Problem wodociągów i kanalizacji, w tym okresie nie został jeszcze rozwiązany. Wodę czerpano ze studni lub dokonywano zakupu od domokrążców, a ścieki płynęły ulicami i rzekami. Władze carskiej Rosji, bo do roku 1918, Łódź była miastem, należącym do Imperium Rosyjskiego, nie rozpoczęły budowy miejskich wodociągów, a Moskwa, o tego inwestycjach nie chciała słyszeć. Administrację rosyjską interesowało tylko czerpanie zysków, z bogatego przemysłowego miasta.
Nie chciano wydawać pieniędzy na poprawę jakości życia mieszkańców Łodzi. Nad miastem zawisło widmo epidemii i chorób, a w dzielnicy Stare Miasto, rzeczka Łódka była tak zanieczyszczona, że stała się źródłem wielu epidemii, nawiedzających Łódź. Ukryto ją pod ziemią w roku 1917 i zabezpieczono włazami. Przemysł miasta Łódź w związku z rozwojem, potrzebował sporych ilości, świeżej wody, a ta była bardzo droga. Studnie głębinowe mieszczące się na terenie zakładów wysychały.
Władze miasta zwróciły się do brytyjskiego inżyniera Williama Heerleina Lindleya, który po wstępnej analizie, zasugerował, że wodę można pobierać z odległości 50 km, z rzeki Pilicy pod Tomaszowem i ze studni wywierconych przy Niebieskich Studniach. Z powodu wybuchu I WŚ projekt Williama Heerleina Lindleya został odłożony. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, powrócono do budowy wodociągów wg projektu Williama Heerleina Lindleya.
Trzymając się jednak tematu historii łódzkich wież ciśnień, to pojawiły się te obiekty w Łodzi dosyć wcześnie. Ogólnie miasto Łódz posiadała ogromną ilość wież ciśnień. Funkcjonowały one na prawie grawitacji i czerpały wodę ze studni gruntowych. Następnie pompy parowe, a później elektryczne, tłoczyły wodę ze studni do zbiornika wodnego, mieszczącego się w głowicy wieży.
 |
| Kolejowa wieża ciśnień w Łodzi, wybudowana przez administrację niemiecką, w roku 1942 ( Autor : Andrzej Otrębski - CCA 4.0 ) |
Wodociągowe wieże ciśnień w Łodzi.
Wieża ciśnień przy ul. Skarbowej w Łodzi.
Wieża ciśnień została wybudowana w roku 1920, z czerwonej cegły, a następnie została pokryta tynkiem. Obiekt został wzniesiony na planie kwadratu. Posiada liczne zdobienia w formie ceglanych gzymsów i fryzów. Woda do zbiornika wieżowego była tłoczona przez pompy.
Wieża ciśnień przy ulicy Bednarskiej w Łodzi.
Wieża ciśnień wbudowana w dom mieszkalny, została wybudowana w stylu modernistycznym w latach 1930 - 1932. Architektami wieży ciśnień byli J. Szanajca i J. Kukulski. wieża ciśnień posiada osiem pięter z dodatkowymi piętrami. Lico muru pokryte jest białym tynkiem.
Wieża ciśnień na terenie Biblioteki Głównej Politechniki Łódzkiej przy ulicy Wólczańskiej w Łodzi.
Wieża ciśnień mieści się na terenie dawnej fabryki należącej do Fryderyka Wilhelma Schweikerta. Obiekt stanowi narożną część budynku starej fabryki, wysunięty jest nieco z lica muru. Wieża ciśnień została zaprojektowana na planie kwadratu i w całości wybudowana jest z czerwonej cegły. Wieża ciśnień składa się z trzonu i zawieszonej, na wspornikach głowicy. Wodna wieża posiada siedem kondygnacji z wejściem, ulokowanym na parterze. Lico muru podzielone jest betonowymi gzymsami. Wieża ciśnień została wybudowana w roku 1913.
Wieża ciśnień na terenie kampusy Politechniki Łódzkiej w Łodzi.
Pierwotnie wieża ciśnień należała do Przędzalni Wełny Czesankowej Desurmonta, której właścicielem był Motte. Wolno stojąca wieża ciśnień została zaprojektowana na planie kwadratu i wybudowana z czerwonej cegły. Obiekt składa się z niskiego cokołu, trzonu, głowicy i czterospadowego dachu z iglicą. Lico muru trzonu wieży ciśnień ,ozdobione jest wertykalnym, cofniętym ryzalitem, ujmującym w swoim wnętrzu okna i blendy. Głowica wieży ciśnień oddzielona jest gzymsem w formie machikułu oraz posiada podwójny układ okien.
Wieża ciśnień na terenie dawnej fabryki Roberta Biedermanna przy ulicy Smugowej w Łodzi.
Masywna, wybudowana z czerwonej cegły w roku 1886, wieża ciśnień, mieści się przy ulicy Smugowej w Łodzi. Obiekt został wzniesiony na planie prostokąta. Wieża ciśnień posiada dużo dekoracji wykonanych z czerwonej cegły :
- Ryzalit zdobiący fasadę wieży ciśnień, zwieńczony arkadowym fryzem i szczytem schodkowym.
- Ceglane sterczyny, ulokowane na szczytach.
- Arkadowe galerie, zaślepione i wieńczące lico muru.
- Wieża ciśnień została wybudowana w roku 1897, na planie kwadratu, z czerwonej cegły. Wieża ciśnień posiada niski cokół, podstawę z oknami i wejściem, zlicowany trzon i głowicę. Fasada wieży ozdobiona jest prostokątnym ryzalitem z oknami. Lico muru zdobią ankry, gzymsy oraz fryzy wykonane z cegły.
- Wieża ciśnień w kształcie grzybka, wybudowanej z czerwonej cegły i pokrytej tynkiem. Składającej się z trzonu i głowicy.
- Wbudowana w halę fabryczną wieża ciśnień, zaprojektowana na planie kwadratu i wybudowana z czerwonej cegły. Posiada wertykalny układ okien, zamkniętych w cofniętym ryzalicie. Podstawa, trzon wieży są zlicowane z głowicą. Wieża ciśnień posiada maszt.
Wieża ciśnień została wybudowana z czerwonej cegły i zaprojektowana na planie kwadratu w roku 1878. Obiekt posiada wysoką podstawę z wejściem do wewnątrz wieży. Trzon zlicowany z głowicą i płaskie zadaszenie. Lico muru wieży ciśnień ozdobione jest cofniętym, kwadratowym, zwieńczonym arkadowym fryzem - ryzalitem. Piętra wieży ciśnień są oddzielone gzymsami ceglanymi. Natomiast otwory okienne posiadają półkoliste gzymsy. Całość fasady wieńczy gzyms koronacyjny w formie, arkadowego, ceglanego fryzu, imitującego machikuły. Wieża ciśnień została wybudowana w stylu neorenesansowym.
Wieża ciśnień mieszcząca się na terenie, dawnej Fabryki Franciszka Ramischa przy ulicy piotrkowskiej w Łodzi.
Wertykalna wieża ciśnień wchodząca w skład fabrycznej zabudowy, dawnej fabryki, należącej do Franciszka Ramischa. Została w całości wybudowana z czerwonej cegły, na planie kwadratu. Smukła wieża ciśnień posiada zlicowany cokół, trzon z głowicą wieży ciśnień. Lico muru obiektu, zdobią liczne fryzy i gzymsy, wykonane z czerwonej cegły.
Wieża ciśnień na terenie Zakładów Przemysłu Jedwabniczego " Pierwsza "przy al. Politechniki w Łodzi.
Ceglana wieża ciśnień, wybudowana na planie kwadratu, posiadająca liczne zdobienia z czerwonej cegły.
Wieża ciśnień na terenie dawnej fabryki Ludwika Grohmana przy ulicy Tylnej w Łodzi.
Wieża ciśnień mieści się na terenie dawnej tkalni i została wybudowana pod koniec XIX wieku. Jest to obiekt wybudowany z czerwonej cegły, na planie kwadratu i wchodzi bezpośrednio w skład hali, jako wyodrębniony trzon wieży ciśnień z reszty budynku. Głowica wieży ciśnień jest zlicowana z trzonem i zwieńczona jest krenelażem. Dodatkowo lico muru wieży ciśnień ozdobione jest wertykalnymi, cofniętymi ryzalitami, fryzami ceglanymi i gzymsami. Wieża ciśnień nawiązuje do architektury neogotyckiej. Dach wypełnony jest ceglaną attyką.
Wieża ciśnień na terenie dawnej fabryki włókienniczej przy Placu Zwycięstwa w Łodzi.
Wieża ciśnień mieści się na terenie starej fabryki, należącej do Karola Scheiblera w Łodzi. Wieża ciśnień jest wkomponowana w całość budynków, należących do fabryki. Wieża ciśnień została wybudowana najprawdopodobniej w roku 1855. W zasadzie jest to trzon wieży, wystający między dachami sąsiednich budynków i zlicowany z głowicą wieży ciśnień. Lico muru wieży ciśnień jest ozdobione licznymi ceglanymi detalami w formie szczytów schodkowych, gzymsów, fryzów, ryzalitów.
Wieża ciśnień na terenie Zakładów Przemysłu Dziewiarskiego „Olimpia” - Nowe Sady w Łodzi.
Żelbetowa wieża ciśnień z okresu powojennego. Obiekt został wzniesiony na planie trójkątnego szczytu. Posiada trzon i głowicę.
Wieża ciśnień na terenie dawnych Zakładów Fakora przy ulicy Rzgowskiej w Łodzi.
Wieża ciśnień została wybudowana w roku 1915. Szkielet wieży jest wykonany z żelbetu, natomiast lico muru z czerwonej cegły. Wieża ciśnień składa się z podstawy, trzonu i głowicy.
Wieża ciśnień na terenie dawnej fabryki włókienniczej przy ul. Targowej w Łodzi.
Wieża ciśnień jest wbudowana w gmach hali. Trzon wieży zaprojektowany został na planie kwadratu. Wieża ciśnień została wybudowana z czerwonej cegły.
Kolejowe wieże ciśnień w Łodzi.
Kolejowe wieże ciśnień zaczęły pojawiać w pejzażu łódzkiej architektury razem z otwarciem pierwszego połączenia kolejowego po koniec lat 60-tych, XIX wieku. Pierwszy pociąg przejechał z Łodzi Fabrycznej do miasta Koluszki. Oprócz budowy infrastruktury kolejowej, władze miasta wybudowały liczne dworce kolejowe, domy dla kolejarzy, warsztaty naprawcze, żurawie wodne itd.
Każdy parowóz do sprawnego funkcjonowania potrzebował wody. Wybudowano wnet pierwsze wieże ciśnień, które korzystały ze studni i poprzez pompy parowe tłoczyły wodę do żurawi wodnych, a także do okolicznych budynków. Pierwsze konstrukcje wież ciśnień były wykonane z drewna, a w późniejszym czasie z czerwonej cegły i z materiału bardziej trwalszego - żelbetu.
Kolejowa wieża ciśnień przy stacji Łódź Kaliska.
Wieża ciśnień została wybudowana w związku z otwarciem kolejowej linii, łączącej Łódź z Kaliszem - 15 listopada 1902 roku. Cała infrastruktura kolejowa : parowozownia, warsztaty, domy mieszkalne dla pracowników kolei, magazyny, została wybudowana przez Towarzystwo Warszawsko-Kaliskiej Kolei Żelaznej.
Wieża ciśnień została wybudowana w stylu neobarokowym. Posiada piękny portal wejściowy, w kształcie łuku i ozdobiony kamieniami oraz zwieńczony ozdobną szyszką lub akroterionem. Do stylu neobarokowego nawiązuje również zawieszony miedzy głowicą, a trzonem wieży wykusz oraz rozbudowaną, strukturą gzymsów, nadających obiektowi efektu trójwymiarowego. Wieża ciśnień składa się z cokołu, trzonu, głowicy oraz dodatkowej wieżyczki. Wodna wieża została wybudowana z czerwonej cegły, następnie lico muru zostało pokryte tynkiem.
Kolejowa wieża ciśnień przy stacji Łódź Olechów.
Wieża ciśnień została wybudowana w okresie drugiej wojny światowej, przez Dyrekcje Kolei Rzeszy w Poznaniu. Wieża ciśnień mogła zmagazynować 500 m3 wody, w żelbetonowym zbiorniku. Wysokość wieży ciśnień wynosi około 30 metrów. Obiekt został wybudowany na planie dwunastokąta, z czerwonej cegły. Wieża ciśnień posiada przypory, również wykonane z cegły.
Kolejowa wieża ciśnień na stacji Łódź Kaliska Towarowa.
Wieża ciśnień została wzniesiona na planie sześciokąta. Posiada wklęsłe lico w strukturze trzonu oraz głowicę z gzymsem. Wieża ciśnień została wybudowana w latach 20-tych, XX wieku z czerwonej cegły.