Wodociągi i kanalizacja miasta Warszawy
Przedsiębiorstwo wodociągów i kanalizacji m. st. Warszawy
Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji m. st. Warszawy jest najżywotniejszym i największym przedsiębiorstwem Gminy, najżywotniejszym, gdyż ma za zadanie zaopatrywanie przeszło milionowej ludności stolicy w najważniejszy po powietrzu artykuł życiowy wodę - oraz usuwanie z terenu jej wody zużytej i wszelkich nieczystości płynnych; największym, gdyż urządzenia i budynki maszynowe, instalacyjne, warsztatowe, magazynowe i t. p. zajmują 135 ha terenów, rozciągłość sieci wodociągowo - kanalizacyjnej inwentarzowa zaś wartość Przedsiębiorstwa 155.645.000 zł.
 |
| Warszawa - Stacja Pomp Rzecznych - oczyszczanie komory ssawnej |
Wodociągi i Kanalizacja Warszawskie są rodzonym dzieckiem Gminy miasta, dzieckiem, którego nie tykały żadne inne ręce poza rękami matki-Gminy; były już urządzenia wodociągowe Starego Miasta z pierwszej połowy XV wie- ku, były kanały miejskie z r. 1597; a po wsze czasy zaopatrywanie ludności w wodę oraz usuwanie ścieków stanowiło troskę wyłącznie i bezpośrednio Gminy.
Obecne stadium rozwoju Wodociągów i Kanalizacji m. Warszawy datuje się od r. 1886, kiedy to zostają uruchomione po zbudowaniu według nowego planu obecnie czynne zakład wodociągowy oraz kanalizacja; ulegają one wobec niewykończenia oraz związku tych urządzeń z rozwojem i rozbudową miasta stałej rozbudowie, a jednak zachowują w sobie kościec początkowej myśli twórczej.
Wodociągi i kanalizacja m. st. Warszawy, stanowiące do r. 1924 jeden z wydziałów Magistratu, dla usprawnienia administrowania nimi, a więc i ich działania z dn. 1 stycznia 1924 roku zostają wydzielone w autonomiczne przedsiębiorstwo miejskie wodociągów i kanalizacji, posiadające swój oddzielny statut i zarząd, nie posiadające jednak osobowości prawnej; brak samoistnej osobowości prawnej, jak to dobitnie zaznaczył wybitny wybitny organizator życia gospodarczego w Stanach Zjednoczonych Północnej Ameryki, H. Emerson, nie pozwala Przedsiębiorstwu rozwinąć się do poziomu rozwoju Wielkiej Warszawy, gdyż, pozostając ściśle związane z ogólną gospodarką Gminy, ulega ono wszystkim jej fluktuacjom i depresjom, co przy potrzebie stałego rozwoju Przedsiębiorstwa hamuje właściwe jego tym- po, a, co za tym idzie, obniża i sprawność Przedsiębiorstwa.
 |
| Maszyna do oczyszczania wpustów kanałowych systemu Fowler |
Pamiętajmy tu, że z blisko 14.000 zabudowanych nieruchomości Warszawy przyłączonych do sieci wodociągowej jest 9.954, zaś do sieci kanalizacyjnej zaledwie 5.449,- jest to głównie skutkiem niedostatecznej rozciągłości odnośnych sieci. Pamiętajmy jeszcze, że Warszawska Kanalizacja została zbudowana bez jakiejkolwiek bądź oczyszczalni ścieków, że ścieki te i w obecnej dobie spływają bez jakiegokolwiek bądź oczyszczania do Wisły, którą mocno zanieczyszczają na dziesiątki kilometrów poniżej miasta.
Na czele Przedsiębiorstwa stoją: Zarząd, jako organ uchwalający, i Dyrektor, jako organ wykonawczy, - w ramach statutu i budżetu, uchwalanych przez Radę Miejską. Nadzór administracyjny nad Przedsiębiorstwem z ramienia Magistratu sprawuje resortowy vice-prezydent miasta (obecnie Prezydent) bezpośrednio oraz przez Wydział Kontroli Miejskiej. Zarząd przedsiębiorstwa składa się z 2 ławników Magistratu - jeden z nich jest przewodniczącym Zarządu, drugi jego zastępcą, dyrektora Przedsiębiorstwa oraz 2 obywateli miasta, mianowanych przez Prezydenta miasta. Woda dla zaopatrywania miasta jest czerpana ze źródła otwartego, z Wisły, zmusza to do stosowania bardzo starannego a żmudnego jej oczyszczania, gdyż w Wiśle stale jest ona zanieczyszczona, za- wierając w 1 cm3 przeciętnie około 2.000 bakterii, w czasie zaś przyborów rzeki do 120.000 bakterii i 0,5 mg zawiesin.
Z Wisły woda przechodzi do osadnika nadbrzeżnego. Osadnik ma postać otwartego jeziora o powierz- chni 17,8 ha i głębokości wody około 4 m; tu w osadniku przy bardzo powolnym przepływie woda traci około 60% zawiesin, po czym za pomocą pomp Stacji Pomp Rzecznych przy ul. Czerniakowskiej zostaje przetłaczana na Stację Filtrów do dalszego właściwego oczyszczania.
Stacja Pomp Rzecznych posiada dla przetłaczania 4 zespoły pomp 1 elektryczny i 3 parowe; obecnie Stacja Pomp Rzecznych oczyszczanie komory ssawnej. 1 z zespołów parowych jest przebudowywany na zespół elektryczny, co jest już na ukończeniu; w ten sposób Stacja będzie rozporządzała 2 zespołami elektro pomp każdy zespół składa się z 3 pomp o ogólnej mocy 1845 KM i wydajności 191.000 m3 wody na dobę, które będą wykonywały stałą bieżącą pracę Stacji, oraz 2 zespołami pomp parowych w składzie 3 pomp - o ogólnej mocy 660 KM i wydajności 105.000 m3 wody na dobę, które będą stanowiły rezerwę Stacji na wszelkie wypadki nadzwyczajne. Tu z dumą podnoszę wysoki poziom naszego przemysłu maszynowego, który pozwolił całkowitą modernizację i elektryfikację obecnie przebudowywanego zespołu pomp wykonać w 100% w kraju; a pompy to nie lada każda o mocy 315 KM i wydajności 38.000 m2 wody na dobę i odpowiednie silniki do nich.
Ze Stacji Pomp Rzecznych woda jest przetłaczana na Stację Filtrów za Stacja Pomp Rzecznych - hala elektro pomp szwajcarskich. pośrednictwem 4 przewodów tłocznych, z których największy, ułożony w r. 1930, posiada średnicę 1200 mm.
Na Stacji Filtrów, która położona jest w otoczeniu ulic Koszykowej, Suchej, Filtrowej i Raszyńskiej, woda, przetłoczona ze Stacji Pomp Rzecznych, zostaje poddana oczyszczaniu na po- wolnych (angielskich) filtrach; filtrów tych jest tu 6 grup po 6 filtrów w każdej, a więc ogółem 36, o ogólnej powierzchni filtrującej 82.236 m2; szybkość przepływu wody przez filtry jest zmienna, przeciętnie wynosi 55 mm na godzinę; najwyższa wydajność zespołu filtrów -128.000 m3 wody na dobę, stopień oczyszczania przez nie wody przeszło 99%.
Wobec tego, że zapotrzebowanie wody w mieście w związku z jego rozwojem coraz wzrasta, że już w ciągu ostatnich kilku lat w okresie lata i jesieni zapotrzebowanie wody wzrastało do poziomu najwyższej wydajności całego zespołu filtrów, że dalsza rozbudowa filtrów powolnych napotyka na wielkie trudności terenowe wobec ograniczenia terenu Stacji Filtrów, byłaby zbyt kosztowna i nie odpowiadałby nowoczesnym sposobom rozwiązania tego zagadnienia, wyłoniła się potrzeba dalszej rozbudowy tej Stacji w drodze zainstalowania w niej zakładu filtrów pośpiesznych (amerykańskich), które przejęłyby pracę wstępnego filtrowania wody i w ten sposób ułatwiłyby pracę filtrom powolnym i wzmogłyby ich wydajność; podobna praktyka szeroko jest stosowana w ostatnich czasach w miastach Anglii i Północnej Ameryki. To też w r. 1929 zostały rozpoczęte roboty przy budowie zakładu filtrów pośpiesznych, - są one obecnie na ukończeniu i zakład ten w okresie 3-4 miesięcy zostanie już uruchomiony.
Zakład filtrów pośpiesznych posiada 16 filtrów o ogólnej powierzchni filtrującej 1784 m2 z wydajnością dobową do 200.000 m3 wody; woda w tych filtrach przechodzi ze znaczną szybkością przez złoża piasku i żwiru i ulega mechanicznemu na nich oczyszczaniu; po zamuleniu złoża zostaje ono rozruszane za pomocą sprężonego powietrza oraz przepłukane prądem wody, działającym w odwrotnym w stosunku do filtrowania kierunku, po czym filtrowanie odbywa się dalej w normalnym trybie; w ten sposób cała operacja filtrowania odbywa się w bardzo przyśpieszonym tempie (szybkość przepływu wody- 5 m na godzinę, a więc 90-krotnie większa, niż na filtrach powolnych); stopień oczyszczania wody na tych filtrach sięga 95%. Po uruchomieniu filtrów pośpiesznych wydajność filtrów powolnych znacznie wzrośnie, gdyż ulegnie wydatnemu zmniejszeniu okres obecnie częstego i przewlekłego ich oczyszczania, co najmniej o 50%, a więc do blisko 190.000 m3 wody na dobę, zabezpieczy to stolicę w dostateczną ilość wody na 17-20 lat. Wykańczany zakład filtrów po- śpiesznych stanowi jedną Z największych instalacji tego rodzaju w Europie, a przy budowie jego są stosowane najnowsze zdobycze techniki w tej dziedzinie z Ameryki ojczyzny tego rodzaju urządzeń. Również i tu z dumą muszę podkreślić, że poza zasad-inżynierów kanadyjskich, oraz częścią specjalnej aparatury, sprowadzonej z Anglii i Ameryki Północnej, szczegółowe opracowanie projektów i warunków technicznych, wykonanie wszystkich robót, budowa hali, maszyn i przyrządów wszystko to (w sumie 94% kosztów kosztorysowych) zostało wykonane przez polskich inżynierów, polskich pracowników, polskie fabryki. A gmach to nie lada- 100 m długości, 40 m szerokości, 16,75 m wysokości (z nich 8,50 m części podziemnej i 8,25 m nadziemnej), w którym mieści się hala 16 litrów i hala pomp z 17 pompami wodnymi i powietrznymi o ogólnej mocy 735 KM.
Zapasy wody czystej na Stacyjkach o ogólnej pojemności 60.000 m3 Filtrów są gromadzone w 3 zbiornikach i stanowią wyrównawczą rezerwę, zabezpieczającą ciągłość zaopatrywania miasta w wodę.
Ze Stacji Filtrów woda do sieci jest przetłaczana za pomocą 2 zespołów elektro pomp każdy po 3 pompy - o ogólnej mocy 1530 KM i wydajności 201.000 m3 wody na dobę; jako rezerwę Stacja posiada jeden zespół pomp parowych - 3 sztuki o ogólnej mocy 330 KM i wydajności 60.500 m3 wody na dobę. Elektryfikacja Stacji została ukończona w r. 1930; należy tu odnotować, że elektryfikacja obydwóch stacji Pomp Rzecznych i Filtrów jest już dorobkiem władz polskich.
Widzimy więc, że obie omówione stacje stanowią właściwie jeden zakład wodociągowy, który ma za zadanie czerpanie surowej wody z Wisły i przerabianie tej bardzo brudnej wody na bardzo czystą. Wymaga to ogromnych wysiłków przy manipulowaniu tak delikatnymi urządzeniami, jakimi są filtry, gdzie z geniuszem człowieka współpracuje tak drobny organizm, jakim jest drobnoustrój zwierzęcy i roślinny, gdyż w procesie filtrowania drobnoustroje te wykonują zasadniczą pracę. Nie lekceważmy więc tych drobnoustrojów, praca których chroni nam życie i zdrowie.
A więc łatwym jest do zrozumienia, że kontrola nad oczyszczaniem wody winna być i jest bardzo skrupulatna. Powołane jest do tego odrębne laboratorium badawcze na Stacji Filtrów, w którem dokonywane są badania wody fizyczne, chemiczne, bakteriologiczne oraz biologiczne; a próby do badania są pobierane bez wyjątku codziennie w 80 punktach przepływu wody od Wisły do zbiorników czystej wody włącznie; kontrola ta obrazuje stan oczyszczania wody i jej właściwości w każdym momencie oczyszczania i sygnalizuje wszelkie odchylenia i potrzebę odnośnych zarządzeń i zmian. Ze zbiorników wody filtrowanej woda zostaje przetłaczana do sieci wodociągowej, przez nią rozprowadzana po całym terenie miasta i dostarcza- na konsumentom; ogólna długość sieci sięga 498 km, przyłączonych zaś do niej nieruchomości 9.954; sieć wodociągowa nie obsługuje całego terenu Wielkiej Warszawy, jednak dociera do wszystkich więcej zabudowanych dzielnic miasta; w celu uzdrowotnienia miasta i rychlejszego przyłączenia do sieci wodociągowej nieruchomości nieprzyłączonych do niej został ustalony w r. 1929 przymus wodociągowy, na mocy którego zostały przyłączone do sieci dotychczas 673 nieruchomości; obecnie stosowanie przymusu wobec kryzysu ekonomicznego uległo zahamowaniu, a jednak w rejonie istniejącej sieci pozostaje jeszcze 1400 nieruchomości, nieprzyłączonych do niej.
-Zużycie wody w Warszawie wynosi 87-95 I wody na 1 mieszkańca na dobę, jest na wyższym poziomie zużycia wody w miastach Polski, a jednak ustępuje znacznie miastom Zachodniej Europy i Północnej Ameryki (Lwów 87, Poznań 70, Paryż 453, Londyn 169, Berlin 132, Rzym 400, New York - 468, Chicago 1000); jest to wynikiem po- części niedostatecznej kultury zdrowotnej, po części zaś niedostatecznego rozwoju sieci kanalizacyjnej, co utrudnia szersze stosowanie urządzeń zdrowotnych. Analizując jednak stan zaopatrywania ludności w wodę, należy stwierdzić, że Wodociągi zanieczyszczoną, okresami zaś bardzo zanieczyszczoną wodę wiślaną, przetwarzają w bardzo dobrą wodę wodociągową, która jest zupełnie zdrowa (Miejski Instytut Higieny niejedno- krotnie stwierdzał, że żadne epidemię w Warszawie za pośrednictwem wody wodociągowej nie są rozpowszechniane) i dociera w dostatecznej ilości do najdalszych dzielnic miasta; samo przez się rozumie się, że w dziedzinie tej są jeszcze znaczne braki, lecz nie zapominajmy, że wodociągi są nieomal żywym organizmem, idącym krok w krok za wzrastającym rozwojem miasta, a więc nigdy nie mogą usztywnić się na określonym poziomie.
Mierzenie wody uskutecznia się w najdokładniejszy sposób za pomocą wodomierzy, które stanowią własność Przedsiębiorstwa i są wstawiane do nieruchomości na warunkach dzierżawy ich przez właścicieli nieruchomości. Wobec zmiany państwowości i obowiązujących w związku z tym jednostek miar Przedsiębiorstwo zmuszone było w ciągu ostatnich 4 lat zastąpić 6.400 wodomierzy wiadrowych wodomierzami metrycznymi. Wobec wprowadzonego ustawowo obowiązku legalizowania wodomierzy Przedsiębiorstwo przystąpiło do budowy własnej stacji wodomierzowej, gdzie będzie odbywała się próba wodomierzy rozmaitych średnic - do 500 mm włącznie.
Woda wodociągowa w Warszawie, o ile zważy się, że jest ona produkowana z zanieczyszczonej wody rzecznej i ulega wobec tego bardzo złożonemu oczyszczaniu, w sprzedaży jest niedroga (Berlin 52,75 gr, Bratysława 52,9, Kolonia - 69,2) i cena jej 47 gr. za 1 m3 przy uwzględnieniu spadku wartości złota odpowiada cenie jej z okresu przed wojną wyzwoleńczą.
Pierwsze wiadomości o istnieniu kanałów w Warszawie sięgają roku 1569, natomiast kanalizacja w dzisiejszemu jej pojmowaniu powstaje w r. 1886 i w podstawowemu swoim ujęciu jest czynna obecnie.
Kanalizacja Warszawska jest kanalizacją systemu ogólnospławnego, a więc usuwa zarówno ścieki gospodarcze, jak i wody opadowe. Rozwój kanalizacji postępował znacznie powolniej od rozwoju wodociągów, - tłumaczy się to znacznie większemu kosztami budowy przewodów kanalizacyjnych w porównaniu z kosztami przewodów wodociągowych; to też i długość sieci kanalizacyjnej stanowi zaledwie nieco więcej, niż połowę długości sieci wodociągowej - mianowicie 263 km. Ponadto kanalizacja Warszaw- ska jest i dotychczas w podstawowych swych składnikach niewykończona- brakuje jej kilku kolektorów głównych, a co najważniejsze oczyszczalni;
od czasu wybudowania kanalizacji i dotychczas ścieki Warszawskie odprowadzane są bez wszelkiego oczyszczenia do Wisły - z lewobrzeżnej Warszawy w Bielanach, z Pragi w Golędzinowie; wytwarza to opłakane warunki zdrowotne na Wiśle, która wobec tego zanieczyszczona jest w wiel- kim stopniu na odległość przeszło 30 kilometrów poniżej miasta. Zaradzenie temu stanowi jedną z największych trosk Dyrekcji Wodociągów i Kanalizacji.
Ścieki z terenu miasta spływają częściowo bezpośrednio do głównego kolektora, odprowadzającego je do Wisły, częściowo zaś w zależności od warunków terenowych do stacji pomp kanałowych, które je przetłaczają do tego kolektora wzgl. do Wisły. Stacji takich jest 4: głów- dla lewobrzeżnej Warszawy przy ul. Dobrej, tak zwana stacja Pomp Kanałowych Warszawa, dla prawobrzeżnej Warszawy przy ul. Modlińskiej W Golędzinowie, tak zwana Stacja Pomp Kanałowych Praga; pomocnicze Stacja Pomp Kanałowych - Żolibórz przy ul. Po- oraz Stacja Pomp Kanałowych
Stacja Pomp Kanałowych-Warszawa zaopatrzona jest w 7 pomp o ogólnej mocy 819 KM i wydajności przy pompowaniu do kolektora 129.600 m3 ścieków na dobę, przy pompowaniu zaś do Wisły (w razie większych opadów) 388.800 m3 ścieków na dobę; stacja ta jest zelektryfikowana. w 40%.
- Stacja Pomp Kanałowych-Praga posiada 4 elektro pompy o ogólnej mocy 220 KM i wydajności 92.160 m3 ścieków na dobę.
- Stacja Pomp Kanałowych-Żolibórz posiada 2 elektro pompy o ogólnej mocy 20 KM i wydajności 1.730 m3 na dobę.
- Stacja Pomp Kanałowych-Ochota ma 2 elektro pompy o ogólnej mocy 20 KM i wydajności również 1.730 m3 ścieków na dobę.
Nieruchomości, połączonych z siecią kanalizacyjną, jak to zaznaczałem już, jest zaledwie 5.442. Od dawna dojrzało zagadnienie wprowadzenia w Warszawie przy- musu kanalizacyjnego,- wpłynęłoby to bardzo dodatnio tak na polepszenie stanu zdrowotnego miasta, jak i na zmniejszenie wydatków nieruchomości na usuwanie nieczystości sposobami, nawiasem mówiąc, bardzo prymitywnemu, a jednak kosztownymi; zagadnienie to zostało rozwiązane rozporządzeniami Prezydenta Rzeczypospolitej z dn. 16.II. 1928 r. o prawie budowlanemu i zabudowaniu osiedli oraz z dn. 16.III. 1928 o usuwaniu nieczystości i wód opadowych, jednak brak przepisów miejscowych nie pozwala na stosowanie przymusu, a tak ważna pod względem zdrowotności sprawa jest wciąż w zawieszeniu.
Brakuje jeszcze innego rodzaju przepisów miejscowych tak zwanych przepisów o adiacentach, czyli o udziale właścicieli nieruchomości w pierwszym urządzeniu ulicy, a więc i w przeprowadzaniu przewodów wodociągowych i kanalizacyjnych; są one również przewidziane rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dn. 16.II. 1928 o prawie budowlanym i zabudowaniu osiedli, a jednak dotychczas nie mogą ujrzeć światła dziennego; najwięcej tracą na tym sami właściciele nieruchomości, gdyż brak tych przepisów hamuje rozwój sieci tak wodociągowej, jak i kanalizacyjnej, uniemożliwia skanalizowanie znacznej ilości nieruchomości i wytwarza konieczność uciekania się w wypadkach nieodzownej potrzeby do budowy przewodów ulicznych na koszt wspólny Przedsiębiorstwa oraz tylko tych nieruchomości, które w danej chwili zmuszone są do tej konieczności, wytwarza to dla nich bardzo uciążliwe warunki finansowe.
W dziedzinie usuwania ścieków Przedsiębiorstwo od r. 1931 zaopatrzyło się w 2 maszyny do oczyszczania wpustów (patrz ryc. na str. 11 i 12-ej), co poza ekonomicznemu korzyściami daje możność osiągnięcia higieniczniejszego oczyszczania wpustów ulicznych a jest ich na ulicach miejskich przeszło 4.000 i oczyszczane są co tydzień.
Korzystanie z kanałów podlega opłacie na podstawie ilości zużytej przez daną nieruchomość wody wodociągowej w stosunku 40% ceny wody, wobec tego 1 m3 odprowadzonych ścieków opłacany jest kwotą 18,8 gr.; cena ta usprawiedliwia się tradycją taka była zaprowadzona, taka istnieje natomiast kalkulacyjnie nie odpowiada istotnym kosztom eksploatacji kanalizacji, które obecnie już wynoszą 60% ceny wody; wywołuje to potrzebę pokrywania kosztów eksploatacyjnych kanalizacji z wpływów za wodę i przyczynia się do zahamowania niezbędnej rozbudowy kanalizacji.
Potrzeby kanalizacji są bardzo wielkie, (pamiętaj- my, że wodociągi i kanalizacja Warszawskie były projektowane i budowane dla Warszawy, posiadającej 3.273 ha terenu oraz 315.000
Dział Budowy zbrojenie burzowca na Żoliborzu. mieszkańców, z dopuszczeniem wzrostu liczby mieszkańców do 500.000, obecna Wielka Warszawa posiada terenu 11.807 ha oraz 1.170.000 mieszkańców), a składają się na nie potrzeba budowy kilku większych kolektorów, potrzeba budowy do 200 km ulicznych kanałów oraz budowa co najmniej 2 stacji przepompowywania oraz oczyszczalni dla ścieków z obydwóch części miasta w całokształcie na poważną kwotę 260.000.000 zł.
Zatrudniony personel wobec długoletniego istnienia Przedsiębiorstwa jest bardzo dobrze wyszkolony i stoi na wysokim poziomie spełniania swych wysoce odpowiedzialnych, a tak żywotnych dla ludności obowiązków; to też i praca kulturalna wśród personelu, prowadzona z wielką intensywnością, znajduje dobrą glebę; pracownicy posiadają bibliotekę z czytelnią, zespół aktorski, spółdzielnię spożywczą, własną orkiestrę, wysłuchują częste odczyty z dziedziny higieny, zdrowotności oraz ogólnokształcące.
Obywatelskie traktowanie swych obowiązków przez pracowników Wodociągów i Kanalizacji było wystawiane niejednokrotnie na próbę ogniową przy wszelkich zatargach na terenie stosunków ekonomicznych Gminy i stale święciło tryumfy.
Kryzys ekonomiczny, samo przez się rozumie się, odbił się i na Wodociągach i Kanalizacji; znalazło to swój wyraz w zmniejszeniu zużycia wody i odprowadzenia ścieków (3,7%), a więc i pomniejszeniu dochodów; ponadto Gmina, znajdując się w ciężkim stanie ekonomicznym, wobec sza- lejącego kryzysu, zmuszona była położyć nacisk na zwiększenie przelewów z funduszów Przedsiębiorstwa na jej rzecz.
Nie-mniej przeto żywotność Przedsiębiorstwa dla potrzeb życiowych Gminy jednak zmusza je do wykonywania niezbędnych renowacji i inwestycji; to też i w roku bieżącym wykonywany był szereg robót renowacyjnych i inwestycyjnych, a główniejsze z nich: wykańczanie zakładu filtrów pośpiesznych, rozpoczętego w r. 1929, a budowanego kosztem 11.700.000 zł już włącznie ze wszystkiemu związanemu z nim robotami; budowa burzowca na Żoliborzu- kosztem 3.000.000 zł; elektryfikacja hali pomp angielskich na Stacji Pomp Rzecznych, kosztem 550.000 zł; renowacja przewodów wodociągowych na 15 ulicach kosztem 520.000 zł; budowa kanałów i przewodów wodociągowych na koszt wspólny z właścicielami nieruchomości kosztem 1.100.000 zł i inne.