Wieża ciśnień w Rybniku

Rybnickie wieże ciśnień przetrwały do dnia dzisiejszego niemal wszystkie. Z wyjątkiem jednej - kolejowej. A szkoda, bowiem kolejowa wieża ciśnień jest fundamentalnym elementem każdej kolejowej stacji. Na szczęście możemy podziwiać jeszcze inne tego typu obiekty w mieście Rybnik. 

Historia wodociągów w Rybniku

Rybnik leży w dorzeczu dwóch rzek Rudy i Nacyny, który od dawnych czasów zaopatrywały rybnicką osadę w wodę pitną. W wraz z rozwojem przemysłu w Rybniku, rzeki te, stopniowo traciły na swojej jakości i czystości. Mieszkańcy Rybnika czerpali wodę z naturalnych źródeł, które, oplatały centrum miasta, a do strategicznych miejsc takich jak rynek, zamek czy przedmieście Łony. Woda docierała przez drewniane, wykonane z pnia drzewa i pokryte wewnątrz metalowymi wkładkami rurami. Sporo takich prymitywnych połączeń odnaleziono w różnych częściach miasta, podczas remontów dróg, czy nawierzchni. Prymitywny rurociąg już wtedy wykorzystywał prawa grawitacji i zapewniał sprawne przemieszczanie się świeżej wody ze źródła mieszczącego się dawniej przy dzisiejszej ulicy Powstańców do wodopoju, nazywanego na niemieckiej mapie z połowy XIX wieku - Röhrenbottig. Z wodopoju korzystała służba zamożnych mieszczan, która jeszcze na przełomie XIX i XX wieku wnosiła wodę w drewnianych wiadrach na piętra kamienic.

Na dzisiejszym Placu Wolności - dawniej Neu Ring, z wodopoju korzystali również woźnice, pojący konie, a także gospodynie domowe lub nosiwoda, zawód tak bardzo popularny w tamtym okresie.

Plan der Stadt Rybnik z roku 1861 / Mapa wojskowa

W sferze wodociągów miejskich wszystko zmieniło się na początku XX wieku. Owszem, działa już wieża ciśnień na terenie Zakładu dla Psychicznie i Nerwowo Chorych, przy dzisiejszej ulicy Gliwickiej. Niestety wieża została wybudowana na potrzeby szpitala, a nie dla mieszkańców centrum Rybnika.

Wieża ciśnień w dzielnicy Meksyk

• Zbiornik

Ówczesne władze w Rybniku, aby sprostać wyzwaniom w wielu kwestiach związanych nie tylko z dostępem do świeżej wody, musiały sfinansować dużo nowych inwestycji, tak aby miasto Rybnik mogło podążać z duchem czasu i nie ustępować pod względem technologicznym, na tle innych śląskich miast w Rzeszy.

Na lokalizację budowy wieży ciśnień wyznaczono teren, należący dzisiaj do dzielnicy Meksyk. Nie przypadkowo, bowiem otoczenie, na którym wybudowano wieżę ciśnień, leży na najwyższym wzniesieniu, otaczającym Rybnik. W zasadzie nie była to typowa wieża ciśnień jaką znamy z ilustracji, posiadającą cokół ( podstawę, bazę ) trzon i głowicę. A tylko wykopany w ziemi i zalany betonem zbiornik wodny, ze schodami w środku i całym schematem rur i zaworów. Cały ten basen przykryty był usypanym kopcem. Zasada działania zbiornika wodnego była taka sama jak funkcjonowanie wieży ciśnień.

Szkic projektu wieży ciśnień w rybnickiej dzielnicy Meksyk ( Zdjęcie pochodzi z książki autorstwa Bogdana Klocha i Dawida Kellera - " Wodociągi i kanalizacja Rybnika " 

Wejście do wnętrza zbiornika prowadziło przez portal wzniesiony na planie prostokąta. Wieża została wykonana z cegły tynkowanej, a jej liczne detale z piaskowca. Nad wejściem rozlega się wysoki łuk ozdobny. Całość wieńczy galeryjka ze słupami imitującymi smukłe wieżyczki. Na fasadzie głównej spoczywa herb Rybnika i różne tam wodne stwory oraz A.D. 1904 - data otwarcie obiektu.

Więc jak cały ten koncept wodociągowy działał ? Działał w sposób bardzo prosty. Z maszynowni mieszczącej się przy ulicy 3 Maja woda była tłoczona z podziemnych źródeł ( okolice dzisiejszego Focusa i Hermesu ) przez niemal całe miasto do wieży ciśnień. Odbywało się to za pomocą pomp tłokowych napędzanych elektryką. Owszem, koło starej maszynowni wykopane były specjalne studnie. Gdy woda wtłoczona do zbiornika zaczęła go napełniać. To drugą rurą pod wpływem grawitacji, czyli czynników naturalnych, woda swobodnie spływała wodociągiem z powrotem na miasto oraz do okolic centrum. Oczywiście w książce Bogdana Klocha i Dawida Kellera - " Wodociągi i kanalizacja Rybnika " znajdziecie dużo więcej informacji na temat budowy i działania rybnickich wodociągów. Dodam jeszcze, że wodociąg został oddany do użytku w roku 1904.

• Filtry

Na potrzeby nowych wodociągów miejskich wywiercono kilka nowych studni. Studnie te były wyposażone w filtry drzewne i siatkowe oraz wg. systemu Garde. 

• Stacja pomp

Wieża ciśnień na terenie Szpitala dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Rybniku.

Wieża ciśnień na rudzkiej górze@ Rado

Historyzująca wieża ciśnień przy ulicy Gliwickiej, wzniesiona na górze rudzkiej pod koniec dziewiętnastego wieku - zaprojektowana przez niemieckiego architekta Eduarda Blümnera.  Dominująca cechą wieży ciśnień, jest jej bezpośrednie odwołanie do elementów i detali architektury neorenesansowej, wyrażającej się pod postacią licznych fryzów zdobiących gzymsy np.: fryz arkadowy wieńczący trzon wieży wykonany z profilowanych cegłówek, wykończeń okien i portali zgodnymi z neorenesansowym stylem.

Wieża ciśnień w rybnickiej dzielnicy Paruszowiec.

Obudowana halą produkcyjną wieża ciśnień stojąca przy ulicy Przemysłowej w Rybniku wpisała się w pejzaż architektoniczny dawnego kompleksu przemysłowego rybnickiej Huty Silesia. 

Wieża ciśnień w rybnickim Zamysłowie.

Ciekawa, modernistyczna wieża ciśnień z okresu powojennego, prezentuje się niesamowicie na tle lasu Nacyńskiego. Pokryta w całości z białej cegły, wygląda niczym wyciągnięta z filmu sci-fiction kosmiczna wieża.

Wieża ciśnień Rybnik - Niewiadom.

Na dość oryginalny pomysł, wpadli architekci przekształcając nieczynny już komin dawnej kopalni Ignacy na wieże ciśnień. W latach 50-tych do skróconego komina zamontowano głowicę ze zbiornikiem wodnym. Całość robi naprawdę wrażenie. Wieża ciśnień jest otwarta dla turystów i można z niej podziwiać panoramę miasta.

Kolejowa wieża ciśnień - Rybnik dworzec kolejowy.

Jedyna wieża ciśnień, która nie przetrwała do dzisiejszych czasów. Obiekt przypominał z wyglądu grzybek. Charakterystyczną cechą wieży był fryz arkadowy  zdobiący gzyms rozdzielający wizualnie trzon i głowicę wieży.