Wieża ciśnień w Rybniku

Rybnik jest jednym z najpiękniejszych miast w Polsce. Rozwój miasta nie mógł się odbyć bez dobrej i zaplanowanej infrastruktury wodociągowej. Kiedy Rybnik był jeszcze niemieckim miastem, na terenie dawnego szpitala, wybudowano pierwszą murowaną wieżę ciśnień w Rybniku. Wodociągowa wieża zwróciła swoją uwagę nie tylko swoim przeznaczeniem, ale również swoją architekturą, która nawiązywała do historyzmu. Wieża ciśnień przy ulicy Gliwickiej jest jednym z symboli miasta, który poszedł z zapomnienie. W wielu polskich miastach, wodociągowe wieże przeżywają swój renesans. Urządza się w nich punkty widokowe, restauracje, planetaria, a nawet biblioteki. W Rybniku nie ma ani środków, ani pomysłów, jak zagospodarować zabytkową wieżę. Oprócz wyżej wymienionej wieży, istnieją jeszcze wodne wieże na Paruszowcu ( stan krytyczny ), wieża w Zamysłowie oraz w Niewiadomiu ( z punktem widokowym ). Zaniedbywanie miejskich zabytków, jest jak zapominanie o naszej tożsamości i historii. Rybnickie wieże ciśnień są symbolem historii naszego miasta oraz dawnej myśli technicznej.

Zasady działania wieży ciśnień w Rybniku

Wieża ciśnień jest konstrukcją inżynieryjną używaną do gromadzenia i dostarczania wody pitnej do mieszkańców miast i miasteczek. Jej głównym celem jest utrzymanie ciśnienia w systemie wodociągowym, umożliwiając płynne dostarczanie wody do domów i innych budynków. Oto ogólne zasady działania wieży ciśnień:

Zbieranie wody: Wieża ciśnień jest zazwyczaj umieszczona na stosunkowo wysokim słupie wodnym, na wzgórzu lub na specjalnie zaprojektowanym maszcie. Woda jest dostarczana do wieży z lokalnych źródeł wodnych lub z systemów wodociągowych.

Magazynowanie wody: Woda jest przechowywana w zbiorniku wieży ciśnień. Ten zbiornik jest zazwyczaj umieszczony na szczycie konstrukcji i może mieć różne kształty i rozmiary w zależności od projektu wieży.

Utrzymywanie ciśnienia: Działanie wieży ciśnień opiera się na zasadzie hydrostatyki. Woda znajdująca się w zbiorniku wywiera ciśnienie na dolną część wieży i cały system wodociągowy. Im wyżej znajduje się zbiornik wody, tym większe jest ciśnienie. To ciśnienie pozwala na dostarczanie wody do mieszkańców miasta lub miasteczka podczas używania kranów i innych źródeł wody.

Regulacja ciśnienia: Aby utrzymać ciśnienie w systemie wodociągowym na poziomie odpowiednim do dostarczania wody do różnych obszarów miasta, wieża ciśnień jest wyposażona w zawory i mechanizmy regulacyjne. Te urządzenia pozwalają na dostosowanie poziomu ciśnienia w zależności od potrzeb.

System alarmowy: Wieże ciśnień mogą być wyposażone w systemy alarmowe, które monitorują poziom wody w zbiorniku i sygnalizują, gdy jest on zbyt niski lub zbyt wysoki. To pomaga w zapobieganiu problemom związanych z utrzymaniem odpowiedniego poziomu wody i ciśnienia.

Wieża ciśnień jest ważną częścią infrastruktury miejskiej, która pomaga zapewnić dostęp do czystej wody pitnej mieszkańcom miast i miasteczek. Dzięki niej można utrzymać stałe ciśnienie w systemie wodociągowym, co jest kluczowe dla komfortu i wygody mieszkańców oraz dla zapewnienia efektywnego funkcjonowania różnych urządzeń i instalacji wodnych.

Historia wodociągów w Rybniku

Rybnik leży w dorzeczu dwóch rzek Rudy i Nacyny, który od dawnych czasów zaopatrywały rybnicką osadę w wodę pitną. W wraz z rozwojem przemysłu w Rybniku, rzeki te, stopniowo traciły na swojej jakości i czystości. Mieszkańcy Rybnika czerpali wodę z naturalnych źródeł, które, oplatały centrum miasta, a do strategicznych miejsc takich jak rynek, zamek czy przedmieście Łony. Woda docierała przez drewniane, wykonane z pnia drzewa i pokryte wewnątrz, metalowymi wkładkami rurami. Sporo takich prymitywnych połączeń odnaleziono w różnych częściach miasta, podczas remontów dróg, czy nawierzchni. Prymitywny rurociąg już wtedy wykorzystywał prawa grawitacji i zapewniał sprawne przemieszczanie się świeżej wody ze źródła mieszczącego się dawniej przy dzisiejszej ulicy Powstańców do wodopoju, nazywanego na niemieckiej mapie z połowy XIX wieku - Röhrenbottig. Z wodopoju korzystała służba zamożnych mieszczan, która jeszcze na przełomie XIX i XX wieku wnosiła wodę w drewnianych wiadrach na piętra kamienic.

Na dzisiejszym Placu Wolności - dawniej Neu Ring, z wodopoju korzystali również woźnice, pojący konie, a także gospodynie domowe lub nosiwoda, zawód tak bardzo popularny w tamtym okresie.

Plan der Stadt Rybnik z roku 1861 / Mapa wojskowa

W sferze wodociągów miejskich wszystko zmieniło się na początku XX wieku. Owszem, działa już wieża ciśnień na terenie Zakładu dla Psychicznie i Nerwowo Chorych, przy dzisiejszej ulicy Gliwickiej. Niestety wieża została wybudowana na potrzeby szpitala, a nie dla mieszkańców centrum Rybnika.

Wieża ciśnień w dzielnicy Meksyk

Zbiornik

Ówczesne władze w Rybniku, aby sprostać wyzwaniom w wielu kwestiach związanych nie tylko z dostępem do świeżej wody, musiały sfinansować dużo nowych inwestycji, tak aby miasto Rybnik mogło podążać z duchem czasu i nie ustępować pod względem technologicznym, na tle innych śląskich miast w Rzeszy.

Na lokalizację budowy wieży ciśnień wyznaczono teren, należący dzisiaj do dzielnicy Meksyk. Nie przypadkowo, bowiem otoczenie, na którym wybudowano wieżę ciśnień, leży na najwyższym wzniesieniu, otaczającym Rybnik. W zasadzie nie była to typowa wieża ciśnień jaką znamy z ilustracji, posiadającą cokół ( podstawę, bazę ) trzon i głowicę. A tylko wykopany w ziemi i zalany betonem zbiornik wodny, ze schodami w środku i całym schematem rur i zaworów. Cały ten basen przykryty był usypanym kopcem. Zasada działania zbiornika wodnego była taka sama jak funkcjonowanie wieży ciśnień.

Szkic projektu wieży ciśnień w rybnickiej dzielnicy Meksyk ( Zdjęcie pochodzi z książki autorstwa Bogdana Klocha i Dawida Kellera - " Wodociągi i kanalizacja Rybnika "

Wejście do wnętrza zbiornika prowadziło przez portal wzniesiony na planie prostokąta. Wieża została wykonana z cegły tynkowanej, a jej liczne detale z piaskowca. Nad wejściem rozlega się wysoki łuk ozdobny. Całość wieńczy galeryjka ze słupami imitującymi smukłe wieżyczki. Na fasadzie głównej spoczywa herb Rybnika i różne tam wodne stwory oraz A.D. 1904 - data otwarcie obiektu.

Więc jak cały ten koncept wodociągowy działał ? Działał w sposób bardzo prosty. Z maszynowni mieszczącej się przy ulicy 3 Maja woda była tłoczona z podziemnych źródeł ( okolice dzisiejszego Focusa i Hermesu ) przez niemal całe miasto do wieży ciśnień. Odbywało się to za pomocą pomp tłokowych napędzanych elektryką. Owszem, koło starej maszynowni wykopane były specjalne studnie. Gdy woda wtłoczona do zbiornika zaczęła go napełniać. To drugą rurą pod wpływem grawitacji, czyli czynników naturalnych, woda swobodnie spływała wodociągiem z powrotem na miasto oraz do okolic centrum. Oczywiście w książce Bogdana Klocha i Dawida Kellera - " Wodociągi i kanalizacja Rybnika " znajdziecie dużo więcej informacji na temat budowy i działania rybnickich wodociągów. Dodam jeszcze, że wodociąg został oddany do użytku w roku 1904.

Filtry

Na potrzeby nowych wodociągów miejskich wywiercono kilka nowych studni. Studnie te były wyposażone w filtry drzewne i siatkowe oraz wg. systemu Garde.

Stacja pomp

Wieża ciśnień na terenie Szpitala dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Rybniku.

Wieża ciśnień na rudzkiej górze@ Rado

Wieża ciśnień mieszcząca się na terenie szpitala dla nerwowo i psychicznie chorych, została zaprojektowana i wybudowana pod koniec XIX wieku przez niemieckiego architekta Eduarda Blümnera. Wieża jest najstarszym zabytkiem związanym z wodociągami na terenie miasta Rybnik. Obiekt wznosi się pośród wiekowych drzew, nadających wieży nutkę tajemniczości. Wieża ciśnień jest zamknięta na kłódkę, ale można zbliżyć się do niej, przemierzając mała alejkę z ławeczkami. U podnóża wodociągowej wieży, znajduje się parterowy budynek z filtrami, a pod ziemią studnie z rurami tłoczącymi i odpływowymi. We wnętrzu budynku mieściły się pompy, z pewnością na początku były parowe, a w późniejszych czasach elektryczne. Budynek z filtrami zwieńczony jest tarasem z widokiem na szpitalny park.

Stary, popadający budynek, należący do kompleksu wodociągowego.

Wieża ciśnień wybudowana została na małym kopcu. Wejście do wnętrza wieży, zlokalizowane jest na małym kopcu i prowadzi przez głęboko, ukryty w fasadzie budowli portal wejściowy. Wieża składa się :

z rzutowanym na planie koła cokole, którego solidna budowa, została wykonana z obrobionego kamienia. Cokół wieży posiada ostrołukowe wnęki okienne, zwieńczone kamienny gzymsem, podzielonym zwornikiem.

ceglanego trzonu, bardzo bogato ozdobionego gzymsami i fryzami. elewacja tej części wieży, posiada wnęki okienne, ukryte w cofniętym ryzalicie.

głowicy, również ozdobionej ceglanymi wzorami. głowica jest odseparowana od trzonu machikułami, które nadają wieży średniowieczny ton. Elewacja głowicy posiada okna, ozdobione neorenesansowymi gzymsami.

Pochodząca z końca XIX wieża ciśnień, zaprojektowana przez niemieckiego architekta Eduarda Blümnera. Wieża zlokalizowana jest na terenie szpitala, przy ulicy Gliwickiej.

Całość wieży ciśnień wieńczy blaszany, stożkowy dach, zwieńczony motywem dekoracyjnym w kształcie szyszki. W bliskim sąsiedztwie wieży, znajduje się murowany, pokryty drewnianym dachem - budynek gospodarczy.

Budynek dawnych filtrów, należący do rybnickiej wieży ciśnień. Woda tłocząca przez pompy do zbiornika wieżowego, przechodziła odpowiednią filtracje, która miała poprawić jej jakość. Filtry składały się z warstw żwiru i piasku, przez które przepływała woda.

Portal wejściowy prowadzący do wnętrza wieży. Na drzwiach znajduje się ikonka, symbolizująca wieże ciśnień. Portal jest ozdobiony gzymsem, wykonanym z kamienia.

Kamienny cokół ozdobiony ostrołukowymi wnękami okiennymi, które nawiązują do średniowiecznej architektury gotyckiej.

Wieża ciśnień w rybnickiej dzielnicy Paruszowiec.

Obudowana halą produkcyjną wieża ciśnień stojąca przy ulicy Przemysłowej w Rybniku wpisała się w pejzaż architektoniczny dawnego kompleksu przemysłowego rybnickiej Huty Silesia.

Wieża ciśnień w rybnickim Zamysłowie.

Ciekawa, modernistyczna wieża ciśnień z okresu powojennego, prezentuje się niesamowicie na tle lasu Nacyńskiego. Pokryta w całości z białej cegły, wygląda niczym wyciągnięta z filmu sci-fiction kosmiczna wieża.

Wieża ciśnień Rybnik - Niewiadom.

Na dość oryginalny pomysł, wpadli architekci przekształcając nieczynny już komin dawnej kopalni Ignacy na wieże ciśnień. W latach 50-tych do skróconego komina zamontowano głowicę ze zbiornikiem wodnym. Całość robi naprawdę wrażenie. Wieża ciśnień jest otwarta dla turystów i można z niej podziwiać panoramę miasta.

Wieża ciśnień w Niewiadomiu koło Rybnika. Wieża została ujęta na tle kopalnianych szybów " Głowacki ", dawniej nazywany " Oppurg " i " Kościuszko ", dawniej nosił nazwę " Grundmann ". Na zdjęciu widać również budynek maszynowni i inne budynki, należące do kopalni. Zdjęcie autorstwa Łukasza Grycicha, fotografa z Rybnika.

Wieża ciśnień w Niewiadomiu, została przekształcona z ceglanego komina, następnie skrócona, gdzie na szczycie ulokowano głowicę, w której znajduje się zbiornik na wodę. Zdjęcie wykonał Łukasz Grycicha z Rybnika.

Kolejowa wieża ciśnień - Rybnik dworzec kolejowy.

Jedyna wieża ciśnień, która nie przetrwała do dzisiejszych czasów. Obiekt przypominał z wyglądu grzybek. Charakterystyczną cechą wieży był fryz arkadowy zdobiący gzyms rozdzielający wizualnie trzon i głowicę wieży.

Wieże ciśnień w woj. śląskim